Odszkodowanie za dziurę w drodze
Niewtpliwie Wszechwiat stanowi niewyobraalnie wielk scen, na ktrej rozgrywaj si spektakularne, pene rozmachu i dramatyzmu zjawiska, wszystko to jednak odbywa si tak daleko std i pozornie tak powoli, e niezwykle trudno przy pomocy naszych ograniczonych zmysw poj, jak gwatowne i brutalne w rzeczywistoci mog by takie ‼kosmiczne fajerwerki” – wystarczy pomyle tutaj choby o gigantycznych kosmicznych kolizjach, w efekcie ktrych uczestnicy takiego karambolu zmieniaj zupenie swe oblicza. Istniej jednak rwnie zjawiska, ktre nawet w porwnaniu do malekiego przedziau czasowego, jakim dysponuj zazwyczaj ludzie za swego ycia, s niezwykle krtkie – czym takim s z pewnoci tzw.
rozbyski gamma (skrtowo GRB od angielskiego ‼Gamma-Ray Burst”), w przypadku ktrych te najkrtsze trwaj nawet drobne uamki sekund.
Rozbyski gamma, ktrych zasadniczy podzia wie si wanie z czasem ich trwania (byski krtkie, trwajce mniej ni 2 sekundy oraz byski dugie, trwajce duej, nawet do godziny) to, zgodnie z obecnym stanem naszej wiedzy, echa odlegych, niezwykle gwatownych zjawisk, zwizanych z eksplozjami
supernowych oraz czeniem si ze sob tak egzotycznych obiektw, jak
gwiazdy neutronowe czy
czarne dziury. Warto tutaj wspomnie, e energia wydzielana w trakcie tych zdarze musi by wprost niewyobraalna – przytocz na rzecz tego choby do aktualny i wiey argument taki, e kilka miesicy temu zaobserwowany rozbysk gamma (
GBR090423) stanowi najprawdopodobniej lad najodleglejszego obiektu, jaki kiedykolwiek zaobserwowalimy we Wszechwiecie; biorc pod uwag ogromny dzielcy nas od niego dystans i to, e bysk zosta dostrzeony, wydzielona energia musiaa by przeogromna. Bdem byoby jednak przypuszczenie, e wysoce energetyczne
promieniowanie gamma, rejestrowane si rzeczy w trakcie takich byskw, na wyczno powizane jest z dramatycznymi kosmicznymi katastrofami.
Wraz z nadejciem mrocznej epoki atomu czowiek stworzy niszczycielskie narzdzie, ktre – poza caym asortymentem innych morderczych efektw – wydziela rwnie promieniowanie gamma. Bro jdrowa to jednak tylko jeden z przykadw – promieniowanie to ma rwnie (pomijam tutaj astronomi i rejestracj promieniowania w celach badawczych) zastosowanie w medycynie i przemyle. O ile jednak nie wydaje si to specjalnie zaskakujce, to pewnie nie kady wie o tym, e byski gamma nie s charakterystyczne tylko dla odlegych otchani Wszechwiata – mamy do czynienia z nimi rwnie zupenie blisko, bo w naszym bezporednim ssiedztwie na Ziemi.
Oczywicie takie porwnanie moe na pierwszy rzut oka wydawa si mocno nacigane – w adnym wypadku nie mona postawi obok siebie kosmicznych rozbyskw gamma (GRB) i tzw.
ziemskich byskw gamma (TGFs, z angielska ‼Terrestial Gamma-ray Flash”). Zarwno przyczyny, skala jak i charakterystyka tych byskw s zupenie odmienne, niemniej jednak istnienie byskw gamma na Ziemi jest niezaprzeczalnym faktem.
Po raz pierwszy byski TGF zarejestrowane zostay ju we wczesnych latach 90-tych dwudziestego wieku, kiedy to
amerykaski satelita Compton Gamma Ray Observatory (CGRO), wypeniajcy poczciwie sw misj do 2000 roku, kiedy to zakoczy ywot w Oceanie Spokojnym, ktem oka zapewne zauway takie byski ‼za plecami” w atmosferze ziemskiej; kolejnym instrumentem badawczym, ktry zarejestrowa dotd a ok. 800 takich byskw, jest
satelita RHESSI (Reuven Ramaty High Energy Solar Spectroscopic Imager) , ktrego zadaniem jest zasadniczo obrazowanie aktywnoci sonecznej w zakresie
promieniowania rentgenowskiego i gamma. Mona wic powiedzie, e ziemskie byski gamma nie s niczym specjalnie nieoczekiwanym ani zajmujcym – ostatnie dni jednak pokazay, jak niewiele naprawd o nich wiemy.
Kosmiczny teleskop FERMI w cigu pierwszych 14 miesicy swej ‼dziaalnoci” zarejestrowa do chwili obecnej 17 byskw gamma ‼ziemskiego” pochodzenia. W trakcie tegorocznego
‼FERMI Symposium”, konferencji specw wykorzystujcych teleskop w swej pracy zawodowej, jeden z nich – niejaki Michael Briggs z University of Alabama w Huntsville (USA), ktry, nawiasem mwic, fizykiem jest mocno nietypowym (
od 10 lat jest aktywny jako ‼oblatywacz” eksperymentalnych maszyn na usugach amerykaskiego US Air Force), przedstawi pitego listopada w ramach
swego referatu frapujce wyniki obserwacji, dotyczce dwch z wspomnianych wyej kilkunastu byskw.
Warto w tym miejscu moe byoby wreszcie zdradzi, skd owe byski energetycznego promieniowania w ogle si bior, a przynajmniej jakie s nasze podejrzenia odnonie ich przyczyn. Wedle najlepszej wspczesnej wiedzy byski TFG pozostaj w cisym zwizku ze zjawiskiem kademu z nas z pewnoci znanym – burzami. Do rejestracji byskw dochodzi bowiem zazwyczaj bezporednio przed, w trakcie lub te natychmiast po zarejestrowaniu skdind znanych kademu piorunw. Naukowcy przypuszczaj, e byski TFG inicjowane s czasem (swoj drog dlaczego nie za kadym razem?) w grnych warstwach chmur burzowych a zjawisko ma zwizek z polem elektrycznym, towarzyszcym nieodcznie burzom. Wedle naukowcw spierajcych si jeszcze co do szczegw zasadniczo dochodzi do przyspieszenia elektronw, ktre zapane zostan w okowy takiego pola, nastpnie owe niezwykle szybkie elektrony zderzaj si z czsteczkami powietrza, powodujc emisj promieniowania gamma, zdarzy si rwnie moe, e elektrony takie ‼wybijaj” elektrony z tych czsteczek, wywoujc ‼lawin” czstek w polu elektrycznym. Poniewa szczegy s dla mnie jednak do mtne i niewiele z tego zrozumiem, pozostawi eksploracj szczegw ambitniejszym czytelnikw.
Jakby jednak nie byo – ziemskie byski gamma powizane s z piorunami, to wydaje si by raczej pewne. Wspomniany wyej Briggs nie chcia jednak o tym snu swych rozwaa – wiadomo o takim zwizku nie od dzi, pilot USAF poinformowa zaskoczonych suchaczy, e dwa z siedemnastu byskw gamma, zarejestrowanych przez teleskop FERMI, wskazyway na zwizan z nimi emisj…
antymaterii.
W trakcie dwch obserwowanych nie tak dawno burz teleskop zarejestrowa emisj promieniowania gamma o cile okrelonej energii (dokadniej mwic 511 keV), ktre mogo zosta wyemitowane – zgodnie z nasz obecn wiedz – wycznie w trakcie rozpadu
pozytonw, inaczej mwic odpowiednikw elektronw w przeciwnym ‼obozie” antymaterii. Po raz pierwszy w historii dokonano takiej obserwacji – naukowcy gowi si obecnie nad tym, jaki mechanizm kryje si za zaskakujcym faktem kreacji antymaterii w trakcie burzowej zawieruchy. Niezwyka sygnatura pozytonw zdaje si pki co sugerowa, e dochodzi musi w jaki sposb do odwrcenia zwyczajnej orientacji pola elektrycznego, powizanego z burz.
Briggs opracowuje obecnie wyniki swych obserwacji, przygotowujc je do druku. Aktualnie brak godnego uwagi opisu zjawiska, wyglda na to, e zapracowanym fizykom trzeba bdzie da troch czasu na opracowanie teoretycznego wyjanienia, wicego burze z antymateri. Niewtpliwie jednak jest to ciekawe odkrycie – kto wie, moe w trudnej do przewidzenia przyszoci uatwi ono fizykom opracowanie nowych, dotd nieznanych sposobw kreacji antymaterii, co byoby alternatyw dla wielce mozolnego procesu wykorzystywanego choby w
orodku CERN.
rda:
Link 1Wywietl peny artyku
ciekawy artyku ale mam pewne zastrzeenie. Fotony o energii 511 keV powstaj w wyniku anihilacji pozytonw (lub pozytonium czyli zwizanego ukadu elektron-pozyton), a nie z rozpadu pozytonu. Do wypromieniowania takiej pary fotonw potrzebny jest (oprcz pozytonu) elektron. Sam pozyton nie wystarczy
przy okazji jako stay czytelnik tego dziau mam prob o ograniczenie uywania cudzysoww (chyba ?) i innych upikszaczy bo u mnie s widziane jako zbitka dziwnych znakw graficznych, co znacznie zmniejsza czytelno tekstu, a nawet utrudnia jego zrozumienie
pozdrawiam
przy okazji jako stay czytelnik tego dziau mam prob o ograniczenie uywania cudzysoww (chyba ?) wyglda na bd w IPB :( bo na oryginalnej stronie i w RSS jest dobrze
ciekawy artyku ale mam pewne zastrzeenie. Fotony o energii 511 keV powstaj w wyniku anihilacji pozytonw (lub pozytonium czyli zwizanego ukadu elektron-pozyton), a nie z rozpadu pozytonu. Do wypromieniowania takiej pary fotonw potrzebny jest (oprcz pozytonu) elektron. Sam pozyton nie wystarczy
przy okazji jako stay czytelnik tego dziau mam prob o ograniczenie uywania cudzysoww (chyba ?) i innych upikszaczy bo u mnie s widziane jako zbitka dziwnych znakw graficznych, co znacznie zmniejsza czytelno tekstu, a nawet utrudnia jego zrozumienie
pozdrawiam
Witam,
rzeczywicie chyba popeniem tutaj sporawy bd, przepraszam, poprawi jeli znajd czas. Natomiast co do "upikszaczy"... C, na mojej stronie problemu nie ma, wic nie mam zamiaru czego zmienia,szczeglnie e cudzysowy nie s w moim mniemaniu adnym upikszaczami a do istotnymi elementami jzyka pisanego;) Musi by problem przy przerzucaniu tekstu na forum, jednak tutaj nie mam adnego wpywu.
Pozdrawiam
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plmizuyashi.htw.pl