[Cytadela] Pogo� za dziurami wagi �redniej trwa dalej

Home

Odszkodowanie za dziurę w drodze

http://www.nasa.gov/images/content/400305main_NGC5408_X1_labeled_226.jpgDla najwytrwalszych bywalc�w tej strony (je�li takowi oczywi�cie w og�le istniej�) dzisiejszy wpis nie b�dzie z pewno�ci� ca�kowit� ‼premier�” w takim sensie, �e dwukrotnie przynajmniej zdarzy�o mi si� w zamierzch�ej przesz�o�ci wspomina� o potencjalnych kandydatkach do miana tzw. ‼�redniomasywnych czarnych dziur” (tutaj i tutaj), chimerycznej p�ki co klasy obiekt�w kosmicznych, kt�rych hipotetyczne istnienie od wielu lat czeka na solidne potwierdzenie w ramach obserwacji. O ile dwa pozosta�e ‼szczepy” czarnych dziur (gwiazdowe, powstaj�ce w trakcie grawitacyjnej zapa�ci sporawych gwiazd, o masie nieprzekraczaj�cej kilkudziesi�ciu mas S�o�ca, oraz supermasywne, bytuj�ce w j�drach wielu galaktyk i si�gaj�ce mas� miliard�w mas s�onecznych) od bez ma�a kilkudziesi�ciu lat stanowi� przedmiot intensywnej (cho� niestety si�� rzeczy tylko po�redniej) obserwacji, o tyle spora sk�din�d luka pomi�dzy nimi (szacowana pod wzgl�dem masy na 100 do 10000 mas s�onecznych) czeka ci�gle na konkretne uzupe�nienie – pojawiaj� si� co prawda co jaki� kolejni pretendenci do miana ‼zawodnik�w wagi �redniej” (o kt�rych pisa�em w�a�nie we wspomnianych wy�ej archiwalnych wpisach), wydaje si� jednak, �e �aden z nich nie przekona� do siebie przewa�aj�cej wi�kszo�ci badaczy.

W ostatnim czasie naukowcy z ameryka�skiego Goddard Space Flight Center, jednego z o�rodk�w agencji NASA, zaproponowali jednak kandydata, kt�ry – jak si� obecnie wydaje – stanowi poniek�d ‼najlepszego podejrzanego”: �charakterystyka obiektu, kt�ry na przeci�gu kilku minionych lat poddawany by� przez nich natarczywym obserwacjom, sprawia, �e jest on najwi�kszym “kandydatem-pewniakiem” do miana ‼�redniomasywnej czarnej dziury”. Po kolei jednak.

W odleg�o�ci ok. 15,7 miliona lat �wietlnych od Ziemi znajduje si� galaktyka o katalogowej nazwie NGC 5408. W zasadzie galaktyka jak ka�da inna (z tych nieregularnych), o tyle jednak ciekawa, �e przynale�y do grona pewnej ich podgrupy, kt�ra wyr�nia si� obecno�ci� w swych wn�trzno�ciach ‼superjasnych �r�de� rentgenowskich” (‼Ultraluminous X-ray Source”, ULX), frapuj�cych, niezwykle silnych ‼emiter�w” promieniowania X, kt�re zdaj� si� generowa� wi�cej energii ni� ka�dy znany nam proces zwi�zany z gwiazdami, mniej jednak ni� ma to miejsce w przypadku supermasywnych czarnych dziur w aktywnych j�drach galaktycznych (”Active Galactic Nuclei”, AGN). Jak nietrudno si� domy�le�, z tego w�a�nie wzgl�du �r�d�a ULX stanowi� niezgorszych kandydat�w na �redniomasywne czarne dziury, co te� powoduje, i� naukowcy po�wi�caj� im wzgl�dnie sporo uwagi.

�r�d�o ULX� w galaktyce NGC 5408 jest jednak szczeg�lnie interesuj�ce nawet na tle pozosta�ych przedstawicieli swej rodziny – w latach 2006 oraz 2008 naukowcy z Goddard Space Flight Center, pos�uguj�c si� instrumentami obserwacyjnymi znajduj�cymi si� na pok�adzie europejskiego satelity XMM-Newton, prowadzili obserwacje tego �r�d�a, oznaczonego swego czasu mianem NGC 5408 X-1. Kosmiczne obserwatorium zarejestrowa�o co�, co naukowcy w swym ojczystym j�zyku okre�lili m�drze jako ‼quasi-periodic oscillations”, inaczej m�wi�c pozornie okresowe oscylacje blasku, pochodz�cego od niezwykle gor�cego gazu opadaj�cego na hipotetyczn� czarn� dziur� wewn�trz dysku akrecyjnego, formuj�cego si� zwyczajowo wok� masywnych obiekt�w. ‼Migotanie” to, bo do tego �w tajemniczy angielski zwrot ostatecznie si� sprowadza, mia�o ciekaw� charakterystyk� – odbywa�o si� ok. 100 razy wolniej, ni� ma to zazwyczaj miejsce w przypadku gwiazdowych czarnych dziur, z drugiej jednak strony o taki sam czynnik �r�d�o to by�o ja�niejsze (w zakresie rentgenowskim).

Bior�c pod uwag� wspomniane migotanie oraz inne charakterystyczne cechy �r�d�a, naukowcy doszli po intensywnym namy�le do wniosku, �e przyczyn� takiego a nie innego zachowania �r�d�a musi by� tajemniczy obiekt o masie pomi�dzy tysi�cem a dziewi�cioma tysi�cami mas s�onecznych (swoj� drog�, ciekawe sk�d a� tak szeroki rozrzut w szacunku), natomiast jego horyzont zdarze� – a wi�c hipotetyczna w przybli�eniu sferyczna powierzchnia, otaczaj�ca centrum czarnej dziury, wewn�trz kt�rej grawitacja nie wypuszcza ‼na zewn�trz” nawet �wiat�a – musia�by mie� �rednic� miesz�c� si� w zakresie od po�owy do czterokrotno�ci �rednicy Ziemi.

Je�li rzeczywi�cie w przypadku �r�d�a NGC 5408 X-1 mamy do czynienia ze �redniomasywn� czarn� dziur�, to intensywny blask �r�d�a wi��e si� zapewne z po�eraniem przez ni� gazu z otoczenia – w tym przypadku zasysania jej z ‼gwiazdy-ofiarodawcy”, co dziej� si� wzgl�dnie cz�sto w przypadku gwiazdowych czarnych dziur w naszej Galaktyce. Chc�c to za�o�enie udowodni� badacze zaplanowali w 2008 roku przesiadk� na kolejne kosmiczne obserwatorium – tym razem ameryka�skiego SWIFT’a, dzi�ki kt�remu chcieli natrafi� na �lady takiej kosmicznej towarzyszki.

Od kwietnia 2008 roku satelita SWIFT kilka razy w tygodniu ‼zerka�” w stron� �r�d�a NGC 5408 X-1, rejestruj�c najsubtelniejsze nawet regularne wahania w poziomie promieniowania rentgenowskiego, co mog�oby wskazywa� na obecno�� gwiezdnego partnera. Dzi�ki temu po wielu miesi�cach obserwacji astronomom uda�o si� w ko�cu stwierdzi�, �e taka male�ka zmiana nast�puje miarowo co mniej wi�cej 115,5 dnia. Zak�adaj�c, �e takiej d�ugo�ci jest r�wnie� okres orbitalny domniemanej gwiazdy-sponsora, mo�na by�o ostatecznie przedstawi� wniosek, �e gwiazda ta musi by� co najmniej gwiazd� olbrzymem o przypuszczalnej masie od 3 do 5 mas s�onecznych. Trzeba tutaj jednak od razu zaznaczy�, �e do chwili obecnej satelita SWIFT zd��y� wskazuj�ce na to ‼wahni�cie” blasku �r�d�a zaobserwowa� zaledwie cztery razy, nie mo�na wi�c m�wi� tutaj o jakiej� absolutnej pewno�ci – nadz�r trzeba b�dzie w dalszym ci�gu kontynuowa�, by potwierdzi� podejrzenia.

Jakby jednak nie by�o, wiele wskazuje na to, �e wyczekiwany od lat z ut�sknieniem przez wielu astronom�w silny dow�d obserwacyjny wskazuj�cy na istnienie �redniomasywnych czarnych dziur powoli zaczyna znajdowa� si� w zasi�gu r�ki obserwator�w. Nawet je�li w przypadku bohaterki dzisiejszego wpisu wszelkie wnioski oka�� si� w ostatecznym rozliczeniu b��dne (co wydaje si� jednak ma�o prawdopodobne, trzeba przyzna�), to pojawiaj�ce si� w ostatnim czasie coraz cz�ciej prace w tym zakresie w ko�cu kiedy� zaprezentuj� ‼pewniaka”, obiekt, kt�ry bez zastrze�e� zostanie oficjalnie mianowany przedstawicielem nowej klasy czarnych dziur.

Wszystko to – warto o tym wspomnie� na koniec – ma jednak sens przy oczywistym w tym przypadku za�o�eniu, �e czarne dziury jako takie w og�le istniej�, co nie przez wszystkich naukowc�w jest w ko�cu akceptowane. Wspominam o tym dlatego, �e dla os�b zainteresowanych alternatywnymi wizjami (w tym przypadku mowa o tzw. ‼czarnych gwiazdach”) z przyjemno�ci� poleci� mog� lektur� najnowszego wydania ‼�wiata Nauki”, w kt�rym arcyciekawy artyku� na ten temat si� pojawi�.

Artyku� naukowc�w o odkryciu na ArXiv.org

�r�d�a:

Link 1

Link 2

Link 3

Link 4

Link 5

Link 6

Zdj�cie: Archiwalne zdj�cie wykonane przez teleskop Hubble’a, gdzie zaznaczono �r�d�o NGC 5408 X-1

�r�d�o zdj�cia

Credit: NASA/ESA/C. Lang, P. Kaaret, A. Mercer (Univ. of Iowa), and S. Corbel (Univ. of Paris)
Wy�wietl pe�ny artyku�

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

mizuyashi.htw.pl

Podobne

Template provided by Designs by Darren Opracowanie Marketing w Internecie dla Odszkodowanie za dziurę w drodze