Odszkodowanie za dziurę w drodze
http://www.sanfranciscosentinel.com/wp-content/uploads/2007/11/chile-earthquake-radius.jpgMinionej soboty pnym wieczorem moglimy sta si wiadkami odrobin kuriozalnego spektaktlu medialnego – mimo wcale nie zabawnej przyczyny, jak byo potne trzsienie Ziemi o sile 8,8 w skali Richtera zarejestrowane tego dnia w odlegym Chile, to, co dziao si w anglojzycznych stacjach telewizyjnych CNN oraz Sky News kilka godzin pniej musiao mimowolnie wywoa u postronnego obserwatora co najmniej rozbawienie, jeli nie odczucia gorsze. Zbliajce si z prdkoci byskawicy do Hawajw kolejne fale spodziewanego po trzsieniu tsunami wygoniy na zalane socem plae grupy dnych sensacji gapiw z lornetkami i kamerami wideo, wszystko to natmiast wspomniane wyej stacje telewizyjne przekazyway ‼na ywo” podpisujc monotonne, niemal statyczne ujcia fal docierajcych do brzegu sloganami w rodzaju ‼First tsunami wave to hit Hawaii any moment” albo – kiedy ju okazao si, e mimo wytonego wpatrywania si w smtne fale niewiele mona byo z tej pierwszej fali zobaczy – ‼Second wave expected shortly to hit Hawaii”. Przyznam ze skruch, e sam straciem chwil na intensywn obserwacj obrazu z przemysowych kamer, transmitowanych przez CNN, nie kadego dnia bowiem ma si szans zobaczy tsunami ‼na ywo”. Troch wprawdzie chaotyczna gadka komentatorw, przeraonych wyduajcym si czasem oczekiwania na zbliajc si fal i nie bardzo wiedzcych, o czym jeszcze w tym czasie rozprawia, bya nuca, jednak w kocu fala si pojawia. Podobno, bo wizualnie fala o wysokoci – jak podano 1,2 metra – niekoniecznie wyrniaa si spord wszystkich innych i sam niczego nie zauwayem.
Samo wydarzenie, ktrego konsekwencj byy – nawet jeli niezbyt widoczne – fale tsunami, byo pitym najsilniejszym trzsieniem ziemi, jakie udao si dotd zarejestrowa. Zaskakujca – szczcie w nieszczciu – jest w zwizku z tym wzgldnie niska szacowana liczba ofiar, ktra obejmuje obecnie niespena 1000 osb, mimo to wydarzenie to rzucio Chile w chaos, dochodzio do sporych rozrb, pldrowania czego popadnie i aktw przemocy. Nie tylko jednak mieszkacy Chile odczuli bezporednio to trzsienie – okazuje si, e miao ono wpyw na ca planet.
Cho w adnen sposb nie potrafi sobie wyobrazi w jaki sposb tak precyzyjne obliczenia s dokonywane, ju w poniedziaek geofizycy z amerykaskiej agencji NASA opublikowali informacje, zgodnie z ktrymi trzsienie ziemi w Chile przyczynio si do skrcenia dugoci… doby. Zanim jednak zaczniecie psioczy na coraz krtsze dni, w cigu ktrych i tak ju zawsze jest za mao czasu na zaatwienie spraw najpilniejszych, doczytajcie do koca – doba skrcona zostaa bowiem o zaledwie… 1,26 milionowych sekundy. Prawda, e niewiele? Nie do, e nie jest to jaka nowa jako w naszym codziennym yciu, to jeszcze podobno nie da si tego w aden sposb wymiernie zmierzy – obliczy jednak, a jake, si da (ale nie wiem jak).
Ziemia obracajc si wok wasnej osi robi to od miliardw lat stopniowo coraz wolniej – gwnym winowajc jest tutaj nasz naturalny satelita, Ksiyc, ktry dziaa na Ziemi jak przysowiowy papier cierny i wyhamowuje prdko obrotow planety. Z tego powodu co kilka lat dodajemy te w sylwestra jedn dodatkow sekund (tzw. sekund przestpn, o ktrej pisaem jaki czas temu
tutaj). Czasem jednak dziej si rzeczy ‼nadplanowe”, ktre – cho globalne – wpywaj na ruch caej Ziemi w sposb niemal natychmiastowy.
Trzsienie ziemi w Chile nie byo rzecz jasna pierwszym, ktre wpyno na ruch obrotowy naszej planety – potne trzsienie ziemi z 2004 roku w poudniowo-wschodniej Azji, po ktrym tsunami zabio setki tysicy osb, spowodowao skrcenie doby o cae 8 milionowych sekundy. Przyspieszenie to zrzuci mona w obu przypadkach na karby, w znacznym uproszczeniu oczywicie, tzw. efektu ywiarza. Jak wiadomo osoba taka wyczyniajc akrobacyjne cuda na lodzie i wykonujc piruety ustala prdko obrotow oddalajc lub przybliajc koczyny do tuowia – na tej samej zasadzie dziaa to w przypadku Ziemi, gdzie trzsienia ziemi, w szczeglnoci te naprawd wielkie, powoduj przemieszczenie si ogromnych iloci ska w kierunku centrum planety.
O ile jednak trzsienie ziemi w Chile spowodowao mniejsze przyspieszenie obrotw planety ni trzsienie w Azji, to – bo wpyw na Ziemi na tym si nie koczy – byo silniejsze pod innym wzgldem: poza rozkrceniem planety doszo bowiem rwnie do przesunicia osi obrotowej globu.
O obrotowa Ziemi przemiecia si o 8 centymetrw (niestety w ktr stron to nie mam pojcia). W przypadku wspomnianego trzsienia z 2004 roku przesunicie to wynioso mniej (cho trzsienie samo w sobie byo o wiele potniejsze), bo centymetrw siedem. Przyczyn takiego stanu rzeczy zgodnie z wypowiedzi badaczy z NASA jest fakt, i w 2004 roku do katastrofy doszo znacznie bliej rwnika, natomiast o Chile powiedzie tego si nie da.
Nie koniec jednak na tym – naukowcy obawiaj si rwnie, e obecne trzsienie moe mie dugotrwae konsekwencje dla Chile: w przypadku tak silnych trzsie niedugo po nich dochodzi rwnie do rozbudzenia aktywnoci wulkanw, ktre dotd spokojnie sobie spay. Podobna sytuacja, rwnie w przypadku nieszczsnego Chile, miaa ju miejsce – w 1960 roku bardzo silne trzsienie ziemi u wybrey kraju spowodowao, e w cigu nastpnych trzech miesicy rozbudzio si a 5 wulkanw, aktywno ta natomiast odczuwalna bya jeszcze przez lata.
rda:
Link 1Link 2Link 3Grafika: Lokalizacja epicentrum trzsienia ziemi w Chile
rdo grafikiCredit: sanfranciscosentinel.com
Wywietl peny artyku
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plmizuyashi.htw.pl