Odszkodowanie za dziurę w drodze
http://www.mps.mpg.de/images/aktuelles/pressenotizen/pressenotizen_2009/pressenotiz_20091104_1_x.jpgPo przejrzeniu ostatnich wpisw ze skruch zmuszony jestem przyzna, e na dugi czas zadomowiem si w bezkresnych przestrzeniach Wszechwiata, z upodobaniem egzaltujc si odlegociami rzdu milionw i miliardw lat wietlnych od Ziemi, zaniedbujc przy tym nasze najblisze kosmiczne otoczenie, z pewnoci warte zainteresowania – mam rzecz jasna na myli nasz przytulny Ukad Soneczny. Chcc naprawi to niedopatrzenie chciabym tym razem przedstawi gar informacji o aktualnych badaniach naszej yciodajnej gwiazdy – Soca.
Cho o gwiazdach jako takich wiemy ju sporo, niewspmiernie wicej ni kilkadziesit nawet lat temu, to cigle istniej niemae wcale luki w tej wiedzy – mechanizmy pozwalajce funkcjonowa tym fascynujcym obiektom przez niewyobraalne miliardy lat nie s przez nas w peni zrozumiane. Wiele projektw badawczych ma na celu popraw tego niewygodnego stanu – jednym z takich projektw jest niewtpliwie
projekt pod nazw SUNRISE (czyli ‼wschd Soca”), wsplne dzieo badaczy z Niemiec, w szczeglnoci naukowcw z
Max-Planck-Institut frs Sonnensystemforschung (Kaltenburg-Lindau), Hiszpanii oraz USA.
SUNRISE to w rzeczywistoci teleskop zawieszony na… ogromnym balonie, milionie metrw szeciennych helu o rednicy 130 metrw zamknitych w odpowiedniej powoce. Warto tutaj wspomnie, e teleskop ten jest jednoczenie najwikszym instrumentem badawczym przeznaczonym do badania Soca, jaki kiedykolwiek oderwa si od Ziemi – waga startowa caego sprztu przekraczaa 6 ton. Teleskop unis si w przestworza 8 czerwca 2009 roku z bazy o nazwie
ESRANGE, bdcej w posiadaniu
Europejskiej Agencji Kosmicznej i znajdujcej si w pnocnej Szwecji, sigajc niebagatelnej wysokoci 37 km, czyli ‼zanurzajc si” w
stratosferze.
W tej warstwie ziemskiej atmosfery warunki zblione s do tych panujcych w przestrzeni kosmicznej, mona wic uzyska doskonaej jakoci zdjcia Soca niezakcone kopotliwymi turbulencjami atmosfery, mona rwnie swobodnie prowadzi obserwacje w
zakresie ultrafioletowym, ktry na powierzchni planety jest po prostu niedostpny dla obserwacji – skdind poyteczna bardzo warstwa ozonowa poyka promieniowanie z tego zakresu widma.
Poniewa balon to jednak nie to samo co satelita unoszcy si w przestrzeni kosmicznej, misja trwaa pozornie bardzo krtko – ju po szeciu bowiem dniach zostaa planowo, jak mniemam, zakoczona, kiedy to cae instrumentarium wyldowao bezpiecznie posikujc si spadochronem na
Somerset Island, wielkiej wyspie kanadyjskiego terytorium
Nunavut w Arktyce. Niezwykle krtki na pierwszy rzut oka czas dziaania teleskopu moe jednak srodze myli – w cigu tych kilku dni bowiem teleskop zebra ok. 1,8 terabajta danych obserwacyjnych i ich weryfikacja cigle trwa w najlepsze. Ju jednak pierwsze wyniki zdaj si wiele obiecywa – szczeglnie interesujcy okaza si cisy zwizek czcy intensywno pola magnetycznego z jasnoci najmniejszych rozpoznawalnych struktur na obserwowalnej powierzchni Soca.
Warto w tym miejscu przypomnie, e Soce przy dokadniejszym si mu przyjrzeniu nie do koca przypomina umiechnite soneczka malowane przez kadego z nas w dziecistwie – nie mamy do czynienia z niemal jednolit kul gazu, olepiajco jasn. To, co naprawd dzieje si na (i wewntrz) Socu, przypomina raczej wrzc, gst zup przyprawian ogniami piekielnymi – powierzchnia Soca jest wyranym tego dowodem, mona wrcz powiedzie, e mamy do czynienia z ‼gotowaniem” si Soca.
Jedn z cech charakterystycznych powierzchni Soca jest jej
‼granulacja”, inaczej mwic wyranie widoczne s pojedyncze, malekie struktury, ktre s w zasadzie ‼pakietami” gorcego gazu, bez ustanku unoszce si i opadajce, wszystko to napdzane jest natomiast niezwykle skomplikowanymi ukadami pola magnetycznego. Dysponujemy co prawda na Ziemi coraz wydajniejszymi komputerami, o ktrych jeszcze kilkadziesit lat temu nikomu si nawet nie nio, kompleksowo zjawisk na powierzchni Soca jest jednak tak wielka, e nawet najlepsze symulacje borykaj si wieloma problemami i nie ma jak to zwykle w takiej sytuacji bywa nic lepszego, ni solidne potwierdzenie ich wynikw w ramach obserwacji. I tutaj wanie misja SUNRISE moe odda naukowcom nieocenione usugi.
Instrumenty obserwacyjne SUNRISE z niespotykan dotd rozdzielczoci ukazay niezwykle kompleksowe oddziaywania na powierzchni Soca; wspomniany wczeniej zwizek pomidzy si pola magnetycznego a jasnoci pojedynczych ‼cegieek” jest w kocu i dla nas wszystkich o tyle wany, e natenie pola zmienia si w ramach cykli sonecznych, tym samym wyrany staje si zwizek pomidzy nateniem pl, jasnoci ‼ziaren” a iloci ciepa, docierajcego do naszej planety. Szczeglnie wyrane wahanie to jest w zakresie ultrafioletowym, warto doda, e w zakresie, ktrym zajmowa si SUNRISE (od 200 do 400 nanometrw), obserwacje takie nie byy dotd wcale prowadzone. Instrumenty obserwacyjne dziki swej wymienitej jakoci pozwoliy na odwzorowanie malekich struktur z duym kontrastem – wystarczy powiedzie, e najmniejsze rozpoznawalne struktury na zdjciu powyej maj wielko ktow porwnywaln z wielkoci monety ogldanej z odlegoci 100 km. Poniewa obserwacje prowadzone byy przez dwa bardzo czue instrumenty jednoczenie – jeden z nich, pod nazw SUFI, rejestrowa ‼ziarenka” w ultrafiolecie, drugi, IMaX, rejestrowa rozkad pola magnetycznego oraz prdko przepywu gorcego gazu w tych strukturach – naukowcy uzyskali tym samym dostp do ogromnej iloci danych, na podstawie ktrych z pewnoci dokonane zostan kolejne postpy w procesie zrozumienia kompleksowych procesw generujcych – nie zapominajmy mimo wszystko o tym – yciodajn energi dla naszej malekiej planety.
Artyku o misji SUNRISE (zdjcia ze startu) w j. angielskimrda:
Link 1Link 2Link 3Link 4Link 5Link 6Zdjcie: Sfotografowana przez teleskop SUNRISE powierzchnia Soca w czterech rnych dugociach fali w “bliskim” ultrafiolecie
rdo zdjciaCredit: MPG/MPS
Wywietl peny artyku
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plmizuyashi.htw.pl