Do poduszki ;-)

Home

Odszkodowanie za dziurę w drodze

Ciekawe epizody z historii lornetek w niemieckiej armii

Wsp�czesne lornetki z pryzmatami odwracaj�cymi obraz zosta�y stworzone w zak�adach Zeissa w Jenie w 1893. Tam�e zosta�y stworzone pierwsze modele wojskowe:

O.D.F. 95 (Offiziers DoppelFernrohr, o powi�kszeniu 6x, obiektywach 15mm i polu widzenia 6 stopni) i D.F. 95 (DoppelFernrohr, o powi�kszeniu 8x, obiektywach 20mm i polu widzenia 4.5 stopni), kt�rymi zak�ady Zeissa pr�bowa�y zainteresowa� armi�.

Prototypy pochodzi�y z 1895 roku, jednak ich oficjalna sprzeda� dla wojska datuje si� na rok 1896. Dla odr�nienia od modeli cywilnych:
4 x 11 Feldstecher (pole 9,3 stopni)
6 x 15 Feldstecher (pole 6 stopni)
8 x 20 Feldstecher (pole 4.5 stopni)
8 x 20 Feldstecher (pole 5 stopni)
lornetki produkowane dla wojska mia�y wypuk�e pokrywy pryzmat�w, a mechanizm cierny pozwala� zablokowa� ustawienie odleg�o�ci mi�dzyocznej. Lornetki by�y bowiem przypisane do w�a�ciciela, a �w, ustawiwszy sobie raz odleg�o�� mi�dzyoczn� i ostro�� na niesko�czono��, nie potrzebowa� zmienia� tych ustawie� - wyj�wszy rzadkie sytuacje. �w mechanizm okaza� si� by� niewystarczaj�cydo zablokowania odleg�o�ci mi�dzyocznej w lornetkach u�ywanych w warunkach polowych i wkr�tce wprowadzono w miejsce mechanizmu ciernego - z�batk�.
Jak wiadomo, dla lornetek o powi�kszeniach rz�du 6-8 razy i w warunkach obserwacji przedmiot�w oddalonych o kilkana�cie metr�w i dalej, nie trzeba nastawia� lornetki na ostro - wystarczy nastawi� ostro�c dla niesko�czono�ci, oko potrafi patrze� wtedy na przedmietu bli�sze bez wi�kszego wysi�ku *). Sugerowa�oby to konstrukcj� lornetki o stalym ustawieniu ostro�ci - lecz, poniewa� znaczny odsetek ludzi ma wady wzroku, okulary powinny pozwala� na korekcj� rzeczonej wady. W ten spos�b narodzi�y si�, stosowane po dzi� dzie� w lornetkach, skale dioptryczne na okularach.

Dostarczane do floty lornetki mia�y - co ciekawe - bardzo du�e �rednice �renic wyj�ciowych. Wi�ksza �renica u�atwia utrzymanie obiektu w polu widzenia, co jest istotne na chybocz�cym si� pok�adzie i istotniejsze ni� niewielka strata �wiat�a spowodowana zbyt du�� renic� wyj�ciow�. I tak, w marynarce u�ywano np. modeli 8 x 60 (�r. �r. 7.5 mm.), 7 x 56 (�r. �r. 8 mm.) czy 10 x 80 (�r. �r. 8 mm.). Obserwatorom frontowym podawano zreszt� nierzadko atropin� w celu powi�kszenia �renic do jak najwi�kszych rozmiar�w.

Jedn� z modyfikacji kt�rych za��da�o wojsko, by�o usuni�cie zewn�trznych �rubek i uszczelnienie korpusu lornetki. Zak�ady Zeissa pr�bowa�y pierwotnie stosowa� wodoszczelne, brezentowe pokrowce, potem pokrywa� sk�rzane ok�adziny lornetek lakierem. Okaza�o si� jednak, �e, zw�aszcza w warunkach tropikalnych, sk�ra kurczy�a si� i ods�ania�a materia� lornetki (A-Metall), kt�ry bardzo szybko korodowa�.
W efekcie konieczna okaza�o si� kompletne przekonstruowanie lornetki, kt�ra, w procesie zmian straci�a wszystkie zewn�trzne �rubki, pokrywy z obu stron zyska�y zachodz�ce na korpus obrze�a, a miejsca styku okular�w, obiektyw�w i pokryw z korpusem zosta�y uszczelnione substancj� na bazie wosku. Tak przygotowane lornetki mog�y wytrzyma� d�ugie zanurzenie w wodzie nie trac�c szczelno�ci.

Podobnie, wojsko rozwa�y�o wszystkie sposoby kolimacji lornetek, zdecydowano si� na u�ycie ekscentrycznych gniazd obiektyw�w w miejsce przesuwanych/ przechylanych �rubkami pryzmat�w, poniewa�, jak okaza�o si� w testach, pochylanie pryzmat�w wprowadza�o silne b��dy optyczne, by�o ma�o trwa�e (wystarczy�o �e lornetka zak�ad�w Hensoldta, kt�re stosowa�y ten spos�b kolimacji spad�a na st� z niedu�ej wysoko�ci �eby doprowadzi� w wielu przypadkach do rozkolimowania optyki), w miejscach gdzie ko�c�wki �rub kolimacyjnych opiera�y si� o szk�o powstawa�y napr�enia i z czasem p�kni�cia. A armijne normy dotycz�ce kolimacji by�y do�c ostre - maksimum 4' k�towe na zbie�no�� wi�zek, 2 minuty na rozbie�no�� i r�nic� wi�zek w osi pionowej.
Dla por�wnania standardy optyki rosyjskiej to:
"Soviet optomechanical standards are 15 arc minutes of vertical divergence, 20 arc minutes of convergence by the axes, and 60 arc minutes of divergence. One degree of convergence by the eyes (=60 arc min. of divergence by the axes of the instrument) would be easy to tolerate, but the other specs are difficult to understand. Some Russian binoculars are quite good, far exceeding these standards. A series of tests are described, subjecting various victims to misaligned binoculars for 15 to 60 minutes (of time). They find that people can tolerate binoculars with 30 minutes vertical misalignment, 40 minutes convergence, and 100 minutes divergence. I believe an experienced or critical viewer would not keep a binocular with these errors" **) Szkoda �e obecnie stosuje si� dla zmniejszenia koszt�w �rubki lub wprost klejenie pryzmat�w ;-( ***)

W roku 1908, w rezultacie wielu ulepsze�, pochodz�cych w du�ej mierze od Jakoba Heckela, armia by�a wyposa�ana w nast�puj�ce lornetki:

M 7 Z. (6 x 21)
M 8 Z. (12 x 40)
M 8 Z (15 x 60)
M 9 Z (6 x 30)

Oghromny wzrost liczebno�ci niemieckiej armii w latach bezpo�rednio poprzedzaj�cych Pierwsz� Wojn� �wiatow� spowodowa�, �e jak grzyby po deszczu zacz�y powstawa� nowe typy lornetek, jak r�wnie� nowe firmy optyczne. Mimo to, lwi� cz�� kontrakt�w podpisywano w dalszym ci�gu z zak�adami Zeissa. W tych czasach powsta� te� standardowy wojskowy model lornetki; 6x30. Rozporz�dzenia Armii niemieckiej H.Dv. 448/1 z lat 1927 i 1940 brzmi� identycznie:

'Wprowadza si� lunet� podw�jn� [Doppelfernrohr, lornetk�] 6 x 30 ze zwyk�� siatk� jako standardow� lunet� podw�jn� dla wszystkich oddzia��w Armii Rzeszy. Jest to luneta podw�jna z sze�ciokrotnym powi�kszeniem, ze �renic� wej�ciow� 30mm i polem widzenia 150 metr�w w odleg�o�ci 1000 metr�w'

Nast�pn� szeroko wykorzystywan� w armii lornetk� by�a D.F. 10 x 50. W Rozporz�dzeniu Armii z 29 listopada 1919 roku zarz�dzono inwentaryzacj� ekwipunku oddzia��w kawalerii.
Z lornetek jako podlegaj�ce inwentaryzacji wymienia si� Fernglaser 03 i 08, czyli lornetki 6x30 i 10x50. Podobnie w ulotce z marca 1939 roku, dotycz�cej siatek okularowych
w lornetkach, wspomina si� jedynie o modelach 6x30 i 10x50.

Lornetka 6x30 by�a zbudowana bardzo podobnie do rozpowszechnionego cywilnego modelu 6x30 Silvamar, kopiowanego, zw�aszcza po wojnie przez przemys� optyczny wi�kszo�ci kraj�w, w��czaj�c to Zwi�zek Radziecki i Polsk�.
Jest to bardzo zgrabny, niedu�y instrument, wodoszczelny, z indywidualnym nastawianiem ostro�ci dla ka�dego oka (centralne nastawianie ostro�ci jest co prawda wygodne, ale bardzo niepraktyczne - bardzo trudno jest zapewni� szczelno�� lornetki, uginanie si� i odkszta�cenia mostka powoduj� nier�wnoleg�o�� prowadzenia okular�w, luzy w centralnym mostku utrudniaj� dok�adne ustawienie lornetki), o polu 8.5 stopnia, z okularem typu Kellnera i dwusoczewkowym, klejonym achromatycznym obiektywem o ogniskowej oko�o 125mm. Z czasem model ten by� coraz bardziej modyfikowany - mosi�ne pokrywy korpusu od strony obiektyw�w i okular�w zosta�y zast�pione w latach dwudziestych przez cynkowe, p�niej wi�kszo�� element�w zacz�a by� wykonywana z aluminium. Zamiast sk�ry, zacz�to pocz�tkowo wykonywa� pokrycie korpus�w z twardej gumy, podczas pierwszej wojny �wiatowej zwr�cono si�, z powodu niedostatk�w materia�owych, ku ta�szym alternatywom - cz�sto stosowano lakierowany karton lub wr�cz pokrywano wprost metalowe korpusy lakierem. W latach trzydziestych lornetki wojskowe by�y praktycznie w ca�o�ci wykonywane z aluminium - pozwoli�o to znacz�co zmniejszy� ich mas� i uczyni� produkcj� ta�sz� - cho� nawet tu� przed wybuchem II wojny, oficerowie mogli r�wnie� zam�wi� lornetki z elementami mosi�nymi.

Tu� po wybuchu Drugiej Wojny, niemiecki przemys� optyczny zacz�� stosowa� elektron - mocny i lekki stop magnezu, cynku, glinu i manganu. Od 1941 roku lornetki nie by�y ju� oznaczane nazw� producenta, lecz literowym kodem, dla ukrycia nazwy fabryki i unikni�cia jej zbombardowania. Praktyka ta tyczy�a si� g��wnie zaawansowanych instrument�w optycznych stosowanych w lotnictwie i marynarce, ale z czasem rozci�gni�to j� r�wnie� na pozosta�y sprz�t optyczny. Pod koniec wojny zrezygnowano ze stosowania jakichkolwiek, pr�cz niezb�dznych napis�w; moja 6x30 ma jedynie napis: "D.F. 6x30"
i numer seryjny.
Jak ju� wspomnia�em, z czasem zacz�to oszcz�dza� r�wnie� na okryciu korpusu. W miar� trwania II wojny zacz�to stosowa� jako ok�adziny mas� z mielonego korka, barwion� w masie na czarno. Pod koniec wojny trudno by�o nawet o czarny pigment, i zacz�to malowa� korpusy lornetek na kolor piaskowy. Wyk�adzina z korka sprawdzi�a si� dobrze - po wojnie Zeiss Oberkochen kontynuowa� produkcj� ok�adzin z korka w modelu 8x60.

Znane s� przyk�ady nietypowych lornetek 6x30 w niemieckiej armii. Jednym z najciekawszych przyk�ad�w jest "Bakeliteglas" zak�ad�w Emila Buscha z korpusem wykonanym z bakelitu. Wbrew pozorom, stoi on na bardzo wysokim poziomie zar�wno pod wzgl�dem optyki, jak i jako�ci wykonania. Ma ekscentryczne gniazda ze stalowymi wk�adkami do dok�adnego pozycjonowania po��wek lornetki wzgl�dem siebie, pryzmaty o r�nej wielko�ci, dopasowane do szeroko�ci wi�zki, mocowanie pryzmat�w zmniejszaj�ce prawdopodobie�stwo zmiany ich po�o�enia wskutek wibracji.

Lornetki 6x30 z regu�y nie mia�y pow�ok przeciwodblaskowych, wyj�tkiem s� tu egzemplarze przeznaczone dla floty. Podczas II wojny armia niemiecka wykorzystywa�a nast�puj�ce lornetki:

6x30 (Zeiss)
10 x 50 (Zeiss)
10 x 50 (Leitz)
10 x 50 (Voigtlander)
7 x 52.5 (Goerz - Marine Trieder)
7 x 50 (Zeiss - Binoctar)
15 x 60 (Zeiss)

i inne zdobyczne ;)

------------------
*) Hanna, G. Dallas. The Overhaul and Adjustment of Binoculars. pp218-276, pisze wprost:
'This design (centralne ustawianie ostro�ci) is unsound, both optically and mechanically...'
a w warunkach bojowych:
'if an object were so close that focusing be necessary, the observer would not need a binocular'

**) Ostrovskaya, M.A. et. al. Allowable Deviations From Parallelism for the Optical Axes of Binoculars. Soviet Journal of Optical Technology, 45 (10), Oct. 1978, pp613-616.

***) "Eccentric rings are not being used much now, not because of bulky objectives as much as it is much too expensive to produce them. They are the best (not the easiest ) way of aligning binoculars as it does not introduce lean or tilt which causes swing." --Paul Cerra

Bardzo ciekawy artykulik. Gdyby dzi� producenci stosowali stare rygorystyczne niemieckie normy kolimacyjne (maksimum 4' k�towe na zbie�no�� wi�zek, 2 minuty na rozbie�no�� i r�nic� wi�zek w osi pionowej) to by�oby �wietnie...

Gdyby dzi� producenci stosowali stare rygorystyczne niemieckie normy kolimacyjne (maksimum 4' k�towe na zbie�no�� wi�zek, 2 minuty na rozbie�no�� i r�nic� wi�zek w osi pionowej) to by�oby �wietnie...

Marcinie, podam Ci przyk�ad:
Gdyby dzi� produkowano Leic� M3, kosztuj�c� w latach pi��dziesi�tych 1000$, kosztowa�aby teraz 6000-8000$. M6, robiona ta�szymi metodami(nie sk�adana i kontrolowana r�cznie na ka�dym etapie, lecz na ta�mie, niekt�re elementy z aluminium czy nawet plastiku zamiast mosi�dzu) koszuje 2000$. Niestety, paradoksalnie ceny precyzyjnych urz�dze� robionych z dobrego metalu rosn�, praca dobrego mechanika precyzyjnego te�. Tanieje za� sieczka z plastiku, rzadko przetkanego tanim aluminium.

Podobnie - za precyzyjne, doskonale zaprojektowane i wykonane lornetki trzeba p�aci� coraz wi�cej, za� produkowane po najmniejszych kosztach - stale taniej� - cho� niekt�rzy producenci staraj� si� za mo�liwie nisk� cen� da� akceptowaln� jako�� wykonania. Ale cud�w nie zrobi� - nawet maj�c tani� si�� robocz� - bo dobre rodzaje plastiku te� kosztuj�, i to sporo. Przyczynia si� do powstania takiej sytuacji postawa kupuj�cych - kt�rzy, nauczeni zakupami w Tesco i innych supermarketach, zwracaj� uwag� na cen�, nie za� na jako�� wykonania. Niestety nic tu si� raczej na lepsze nie zmieni.. :-(

A tanie instrumenty mog� albo nie mie� �adnych regulacji i pryzmaty na glucie (kleju z pistoletu), albo �rubki, jako mniejsze z�o. Niestety przed ekonomi� si� nie ucieknie :(

Ciekawy w�tek mam w domu kilka starych lornetek (jeszcze typu galileusza) o kt�rych nic nie wiem. Ani daty ani producenta.
Je�li kto� si� na tym zna to mo�e rozpozna co� ciekawego?

Ciekawy w�tek mam w domu kilka starych lornetek (jeszcze typu galileusza) o kt�rych nic nie wiem. Ani daty ani producenta.
Je�li kto� si� na tym zna to mo�e rozpozna co� ciekawego?

Jak masz zdj�cia, mo�esz spisa� wszystkie dane, to ch�tnie popatrz� w moich �r�d�ach ;)

Podobne

Template provided by Designs by Darren Opracowanie Marketing w Internecie dla Odszkodowanie za dziurę w drodze