Kuriozalne kszta�ty zwierciade� teleskopowych

Home

Odszkodowanie za dziurę w drodze

Witam,

Kilka miesi�cy temu Lucjan Newelski (nasz szef Sekcji Instrumentalnej w PTMA) na s�siednim "Forum4u" w po�cie "Kupuj�cym ku przestrodze..." opisa� histori� zakupu gotowego teleskopu z wadliwym zwierciad�em. Teraz ja dodaj� inn�, aktualn� histori� - pewnego du�ego zwierciad�a:

Niedawno do PTMA w Warszawie dotar�o zwierciad�o, kt�re w Polsce kupi� jeden z mi�o�nik�w astronomii. Poniewa� obrazy dawane przez ten teleskop by�y s�abej jako�ci, nabywca tego zwierciad�a przys�a� je do nas, aby�my w naszej Pracowni Instrumentalnej sprawdzili kszta�t tego zwierciad�a.
Kiedy po raz pierwszy zobaczy�em to zwierciad�o, okaza�o si�, �e jest sporych rozmiar�w (32 cm �rednicy). Kiedy zosta�o wyj�te z opakowania przez chwil� my�la�em, �e mo�e si� z�ama� pod w�asnym ci�arem ! Jeszcze nie widzia�em tak cienkiego zwierciad�a tych rozmiar�w:

http://astro-forum.org/Forum/uploads/1232675909/gallery_14903_6_2873.jpg
Dwa zdj�cia cienkiego zwierciad�a: uko�ne i od strony kraw�dzi

U nas nawet 15 cm zwierciad�o tej grubo�ci uznajemy za zbyt cienkie, aby mia�o tylko trzy punkty podparcia, a to ma a� 32 cm �rednicy. Oprawa powinna mie� co najmniej 9 punkt�w podparcia zwierciad�a. Ale czy to wystarczy do uzyskania dobrych obraz�w i unikni�cia odkszta�cenia si� zwierciad�a pod w�asnym ci�arem ? Po jego zmierzeniu okaza�o si�, �e ma zaledwie 14 mm grubo�ci przy brzegu i prawdopodobnie 10-11 mm w �rodku (dla por�wnania - zwierciad�o w oddzia�owej "350" ma ok. 40 mm grubo�ci...)

Szef Sekcji Instrumentalnej Oddzia�u (Lucjan Newelski) poinformowa� tak�e o kuriozalnym kszta�cie tego zwierciad�a i poprosi� o wykonanie zdj�� z no�a Foucaulta. Pierwsza moja pr�ba wykonania takich zdj�� by�a nieudana - dopiero podczas drugiej sesji zdj�ciowej i zmianie no�a mo�na by�o zrobi� zdj�cia tego "unikalnego" zwierciad�a.

http://astro-forum.org/Forum/uploads/1232675909/gallery_14903_6_6329.jpg

Powy�sze zdj�cia nie w pe�ni oddaje "wyj�tkowo��" tego zwierciad�a, kt�rego ogniskowa jest ok. 160 cm (czyli zwierciad�o ma �wiat�osi�� ok. F/5). W rzeczywisto�ci s� jakby dwa, wsp�osiowe zwierciad�a. Jedno o �rednicy ok. 60% ca�ego zwierciad�a (od �rodka) i drugie (zewn�trzne) w kszta�cie pier�cienia, od tych 60% (promienia) do brzegu. Ka�de z tych "zwierciade�" nie ma oczywi�cie w�a�ciwego kszta�tu, ale co najwa�niejsze - maj� r�ne ogniskowe !!! Ogniskowe obu cz�ci zwierciade� r�ni� si� o co najmniej 4 cm !!

Nie trzeba przeprowadza� z�o�onej analizy matematycznej aby stwierdzi�, jaki b�dzie obraz gwiazd w tym teleskopie. Je�li ustawimy okular w ognisku jednej cz�ci zwierciad�a, to poniewa� pozosta�a cz�� zwierciad�a ma ognisko w innym miejscu, obraz gwiazdy b�dzie przypomina� mg�awic� planetarn� z rozmytym obrazem gwiazdy w �rodku. Kilkumilimetrowy kr��ek �wiat�a od nie zogniskowanej w tym samym miejscu cz�ci zwierciad�a gwiazdy - to tarcza o rozmiarze a� kilku minut �uku !!

Aberracja pod�u�na poprawnego zwierciad�a o podanych parametrach, mi�dzy �rodkiem a brzegiem wynosi 8 mm (przy nieruchomej gwiazdce). Tu jest tak du�a, �e nie mierzyli�my jej na no�u Foucaulta - mo�e by� wi�ksza, ni� przewidziany by� w konstrukcji no�a zakres pomiaru. Bo czy jest sens mierzy� dok�adnie zwierciad�o, je�li jego b��d to nie 1/8 czy nawet 1/4 lambda, ale 10 lub nawet 25 lambda ??? Nie ma nawet znaczenia, czy zwierciad�o wykonane by�o w jakiej� firmie, czy to czyja� "domowa" robota. To nie przypadek, kiedy kto� stara� si� zrobi� figuryzacj� tak dobrze jak umia�, ale otrzyma� "prawie" paraboloid� (czy w innym przypadku - "prawie" sfer�).
Mamy tu prawdopodobnie jeden z poni�szych przypadk�w:
1. Wykonuj�cy zwierciad�o w og�le nie go figuryzowa�, mo�e nawet nie wiedzia� o tym najwa�niejszym dla klasy zwierciad�a, etapie pracy.
2. Nie mia� �adnego do�wiadczenia w figuryzacji, mo�e nie potrafi� ustawi� prawid�owo no�a Foucaulta ani tym bardziej dok�adnie pomierzy� aberracje w poszczeg�lnych strefach.
3. Wiedzia� o z�ym kszta�cie zwierciad�a, ale �wiadomie sprzeda� je jako "pe�nowarto�ciowe" - wed�ug zasady: "kto to sprawdzi, jaka jest naprawd� dok�adno�� ?". Przecie� jak zwierciad�o jest poaluminizowane, to znaczy, �e jest dobre...
Tak z ciekawo�ci podstawi�em prawdopodobne warto�ci odczyt�w z no�a - wysz�a mi dok�adno�� gorsza od... 30 lambda. :o !

Co mo�e zrobi� nabywca tego katastrofalnego zwierciad�a ? Oczywi�cie za��da� od sprzedaj�cego wymiany na inne lub jego poprawienia (z tym mo�e by� problem - na ko�cu postu podam histori� sprzed ok. 30 lat). Mo�e zleci� korekt� komu� innemu, ale czy warto ? Wielko�� b��du sugeruje, �e zwierciad�o mia�o fatalny kszta�t ju� na etapie szlifowania. Nabywca nie ma jednak matrycy, wi�c przeszlifowanie nie wchodzi w rachub�. Usuwanie tak wielkiego b��du mo�e podczas polerowania zaj�� nawet kilkana�cie godzin. A potem ? Ze wzgl�du na "cienko��" zwierciad�a zastosowanie takich metod, jakie stosujemy w PTMA w Warszawie (nietypowe ruchy, naciski na wybrane cz�ci zwierciad�a) - tu raczej nie wchodzi w rachub� (tak to podsumowali�my podczas kr�tkiej rozmowy z L. Newelskim). A metoda tradycyjna przy tej �rednicy i �wiat�osile - to mo�e by� kolejne kilkana�cie (a nawet kilkadziesi�t) godzin pracy. Ewentualny koszt takiej zleconej komu� pracy mo�e by� zbyt du�y, aby by�o to op�acalne.

-------------------------------------------------------------------------
W latach 70 ub. wieku, jeden z mi�o�nik�w astronomii w Polsce zbudowa� teleskop, kupuj�c zwierciad�o (o �rednicy ok. 25 cm) u pana K. Ten pan przez kilka lat dawa� w "Uranii" cz�ste og�oszenia w rodzaju "sprzedam zwierciad�o", "sprzedam lornetk�", "sprzedam okulary" etc...
Niestety, teleskop dawa� z�e obrazy i nabywca teleskopu zwr�ci� si� do PTMA z pro�b� o sprawdzenie jako�ci zwierciad�a. Okaza�o si�, �e jest po prostu z�e - mo�e nie tak tragicznie, jak opisane wy�ej, ale znacznie odwr�cony brzeg i spora "g�ra" w �rodku wyra�nie psu�a obraz (Dok�adno�� by�a rz�du 1 lambda). Z pomiarami zwierciad�a jego nabywca zwr�ci� si� do pana K. o wymian� zwierciad�a na inne lub zwrot pieni�dzy. Sprzedawca odm�wi� i po wielu listach pisanych w tej sprawie nabywca wadliwego zwierciad�a skierowa� spraw� do s�du. Szczeg��w nie znam, ale w ko�cu nabywca otrzyma� zwrot pieni�dzy (oczywi�cie za zwrot zwierciad�a). Czy to koniec sprawy ? Okazuje si�, �e nie... Kilka lat p�niej, podczas Konferencji SOPiZ jeden z obserwator�w o�wiadczy�, �e ma nowy, niedawno zbudowany przez niego teleskop, ale obrazy s� "pod�e" (nawet sam widzia�em "jako��" tych obraz�w). Po kr�tkiej rozmowie okaza�o si�, �e obserwator SOPiZ kupi� zwierciad�o u tego samego pana K., a po wyj�ciu zwierciad�a z tubusu szybko ustalili�my, �e to dok�adnie to samo zwierciad�o, kt�re wcze�niej pan K. sprzeda� innej osobie. Poinformowali�my naszego obserwatora o tej historii - czy i on wyst�pi� do s�du o zwrot pieni�dzy lub wymian� zwierciad�a ? By� mo�e; zako�czenia tej kolejnej historii nie znam.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

mizuyashi.htw.pl

Podobne

Template provided by Designs by Darren Opracowanie Marketing w Internecie dla Odszkodowanie za dziurę w drodze